DOLMABAHÇE SARAYI

Dolmabahçe Sarayı, İstanbul’un Beşiktaş ilçesinde İstanbul Boğazı’nın kenarında yer almaktadır. Sarayın bulunduğu alan günümüzden 400 yıl kadar önce Osmanlı donanması gemilerinin demirlediği büyük bir koy idi. Zamanla bataklık haline gelen koy, doldurularak padişahların dinlenme ve eğlenceleri için bir hasbahçe’ye dönüştürüldü ve bu alana yapılan köşk ve kasırlar ile Beşiktaş Sahilsarayı olarak anılmaya başlandı.

Sultan III. Selim, Boğaziçi’nde Batı tarzında ilk binaları yaptırmıştır. Ardından Sultan II. Mahmut da Boğaziçi’nde Batı tarzında Beylerbeyi ve Çırağan saraylarını yaptırmış ve bu sarayları mevsimlere göre değişen ikametgahları olarak kullanmaya başlamasıyla Topkapı Sarayı fiilen olmasa da terk edilmeye başlanmıştır. Sultan II. Mahmut’un oğlu Sultan Abdülmecit de Topkapı Sarayı’na çok fazla itibar etmemiş ve Boğaziçi saraylarında ikamet etmiştir.

31. Osmanlı Padişahı Sultan Abdülmecit, devlet işlerinin yürütülebileceği, ikamet edilebilecek ve misafirlerin ağırlanabileceği Avrupai tarz ve üslupta bir sarayın yapılmasına karar vermiştir. Sarayın inşası için alandaki binaların yıkım çalışmalarına başlanmış, ardından çevredeki tarla ve mezarlıklar satın alınıp istimlak edilmesiyle inşaat alanı genişletilmiştir. İnşasına 13 Haziran 1843 yılında başlanan Dolmabahçe Sarayı, çevre duvarlarının tamamlanması ile 7 Haziran 1856’da kullanıma açılmıştır. Saray’da sırasıyla Sultan Abdülmecit 5 yıl, kardeşi Abdülaziz 15 yıl, oğlu Sultan V.Murat 3 ay ve bir diğer oğlu Sultan II. Abdülhamit ise 8 ay ikamet ettikten sonra suikaste uğrama endişesi sebebiyle Yıldız Sarayı’na taşınmıştır. İnşası 5 milyon altına mal olan saray, Sultan II. Abdülhamit’in 33 yıllık padişahlık dönemi boyunca yılda sadece 2 kez bayramlaşma töreninde kullanılmıştır.

31 Mart Vakası ile tahttan indirilen Sultan II. Abdülhamit’in yerine tahta geçen Sultan V. Mehmet (Reşat)’ın 9 yıllık saltanatlık döneminde birkaç kez yabancı devlet adamlarının ziyaretleri şerefine sarayda ziyafetler verilmiştir. Sonrasında ise Sultan V. Mehmet’in vefatının ardından tahta geçen Sultan IV. Mehmet (Vahideddin) de Yıldız Sarayı’nda yaşamayı tercih etmiş, 1 Kasım 1922’de Saltanat’ın kaldırılmasıyla 17 Kasım 1922’de Dolmabahçe Sarayı’ndan vatanı terk etmek zorunda kalmıştır. TBMM tarafından halife seçilen Abdülmecit Efendi, TBMM reisi Gazi Mustafa Kemal imzalı hilafet telgrafını 18 Kasım 1922’de Dolmabahçe Sarayı’nın Mabeyn Salonu’nun üst katında almış ve 3 Mart 1924’te hilafetin kaldırılmasıyla sarayı terk etmiştir. Sarayın Halife Abdülmecit Efendi tarafından terk edilmesinin ardından boşalan sarayda Gazi Mustafa Kemal döneminde yabancı konuklar ağırlanmıştır. Muayede Salonu’nda 27 Eylül 1932’de 1. Türk Tarih Kongresi, 1934’te de 1. ve 2. Türk Dil Kurultayları yapılmıştır. Ayrıca saray, Atatürk’ün İstanbul’daki ikametgahı olmuş ve Atatürk 10 Kasım 1938’de sarayın 71 numaralı odasında vefat etmiştir. Atatürk’ten sonra saray, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün İstanbul’a gelişlerinde, tek partili dönemden sonra da yabancı misafirlerin ağırlanmasında kullanılmış ve birçok devlet başkanı şerefine tören yapılıp ziyafetler verilmiştir. 1952’de haftada 1 gün halka açılan Dolmabahçe Sarayı 1981 yılına kadar birçok kez kapatılıp tekrar ziyarete açıldıktan sonra 1984 yılından itibaren müze olarak hizmet vermeye başlamıştır.

Ermeni mimar Garabet Amira Balyan ve oğlu Nigoğos Balyan tarafından Avrupa mimari üsluplarının bir karışımı olarak yapılmıştır. Fransız Baroku, Alman Rokokosu, İngiliz Neo Klasizmi ve İtalyan Rönesansı karışık bir biçimde uygulanmıştır.

Atatürk’ten sonra saray Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün İstanbul’a gelişlerinde, tek partili dönemden sonra da yabancı misafirlerin ağırlanmasında kullanılmış ve birçok devlet başkanı şerefine tören yapılıp ziyafetler verilmiştir. 1952’de haftada 1 gün halka açılan Dolmabahçe Sarayı 1981 yılına kadar birçok kez kapatılıp tekrar ziyarete açıldıktan sonra 1984 yılından itibaren müze olarak hizmet vermeye başlamıştır.Ermeni mimar Garabet Amira Balyan ve oğlu Nigoğos Balyan tarafından Avrupa mimari üsluplarının bir karışımı olarak yapılmıştır. Fransız Baroku, Alman Rokokosu, İngiliz Neo Klasizmi ve İtalyan Rönesansı karışık bir biçimde uygulanmıştır.

Saray; devletin idare işlerinin yapıldığı Mabeyn-i Hümayun (Selamlık), Padişah ve ailesinin ikamet ettiği Harem-i Hümayun (Harem) ve bu iki bölüm arasındaki bayramlaşma ve bazı önemli devlet törenlerinin gerçekleştirildiği Muayede Salonu (Tören Salonu) bölümlerinden oluşmaktadır. Denize paralel uzanan ana bina bodrum ile birlikte 3 katlı olmakla birlikte, kara tarafına uzanan Harem bölümü musandıra (tavan arası) katıyla birlikte 4 katlı olma özelliğindedir. Yüksek duvarlarla çevrili bahçe tarafından doğulu, deniz tarafından ise batılı görünümdeki sarayın temelleri kestane ağacı kütüklerinden yapılmış olup, 600 m uzunluğundaki mermer bir rıhtım üzerine inşa edilmiştir. Yaklaşık 250.000 m²’lik bir alanda yer alan saray’ın girişinde iki adet abidevi kapısı bulunmaktadır.

Muayede Salonu, Mabeyn-i Hümayun ile Harem-i Hümayun bölümlerinin arasında, sarayın ortasında bulunmakta olup, 36 metre yüksekliğe sahip 56 sütunlu salonda 750 ışıkla aydınlanan 4,5 tonluk büyük bir kristal avize bulunmaktadır. Bayram merasimleri, tebrikler ve önemli toplantılarda kullanılan salon, önceleri salonun altındaki fırınlar sayesinde ısıtılırdı. Saray’a Sultan Mehmet Reşat döneminde 1910 – 1912 yılları arasında kalorifer ve elektrik sistemi eklenmiştir.

285 oda ve 43 salona sahip olan Dolmabahçe Sarayı’nın iç bölümü tamamen simetri esasıyla dekore edilmiştir. Eşsiz bir ihtişam ve zenginliğe sahip olan sarayın iç dekorasyonundaki mobilyalar, perdeler, ipek halılar ve diğer tüm eşyaları ile orijinal haliyle günümüze kadar gelmiştir. Dönemin batılı ressamları tarafından yapılan tablolar ve altın süslemeler sarayın duvarlarını süslemektedir. Sarayın tüm zemini birbirlerinden farklı parkeler ile kaplanmış, üzerlerine Hereke ipek ve yün halılar serilmiştir. Mabeyn-i Hümayun bölümündeki süslemeler Harem-i Hümayun bölümüne göre daha ihtişamlıdır. Özellikle de Padişah’ın kullanımında bulunan mekanlardaki süslemeler diğer yerlere göre daha görkemlidir.

Dolmabahçe Saray’ındaki kagir kubbeli 6 hamam alaturka tarzda alttan kızdırmalı olarak inşa edilmiş olup, Mısır alabaster cevheri kullanılan Hünkar hamamı dışında diğer hamamlarda Marmara mermeri kullanılmıştır. Bu hamamlardan biri Mabeyn-i Hümayun bölümünde bulunmaktadır. Barok tarzda yapılan bu hamamın iki penceresi denize bakmaktadır. Saray’ın Harem kısmında bulunan Çinili Hamam, Kütahya yapımı sıratlı tekniğiyle imal edilmiş olup, geceleri hamamın aydınlatılması için her birinin üzerinde şamdan bulunan 8 çininin bulunduğu bir masa mevcuttur. Harem’in alt katında ise Harem Hamamı bulunmaktadır. Duvarları yaprak, kıvrımlı dal ve çiçek motifleriyle süslenmiş olan hamamların duvarları ve ayna taşları barok tarzdadır.

Beşiktaş Hasbahçe ile Kabataş Karabali bahçelerinin arasındaki koyun doldurularak birleştirilmesiyle inşa edilen Dolmabahçe Sarayı’nın Hasbahçe, Mabeyn veya Selamlık olarak adlandırılan, ortasında büyük bir havuz bulunan çok bakımlı bir bahçesi bulunmaktadır. Deniz tarafındaki bahçeler Hasbahçe’nin devamı sayılmaktadır. Muayede salonunun kara tarafında Kuşluk bahçesi, Harem kısmının kara tarafında ise oval havuz ve tarhların bulunduğu Harem bahçesi yer almaktadır. Sarayın bahçelerinde Avrupa ve Asya kökenli bitkiler kullanılmıştır. Geometrik tarhlar ve süslemede fener, vazo ve heykellerin kullanılması ana yapıda olduğu gibi bahçelerde de batının etkisinde kalındığının ispatıdır.

Dolmabahçe Sarayı, Pazartesi ve Perşembe günleri hariç 09:00 – 16:00 saatleri arasında ziyarete açık olup, giriş ücretlidir. Saray içerisinde fotoğraf makinası ve kamera ile görüntü almak yasak olmakla birlikte bireysel gezi yapılamamaktadır. 20-25 dakikalık aralıklarla İngilizce ve Türkçe dillerinde rehberli geziler yapılmaktadır.

#dolmabahçe #dolmabahçesarayı